Τα ρέματα της Αττικής: οργανωμένο έγκλημα ενάντια στην φύση ή εγκληματική αμέλεια ετών;

Σίγουρα δε θα σας πέρασε αδιάφορη η καταστροφή που έλαβε χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Μάνδρας. Μέχρι την στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές τα θύματα του χειμάρρου ανέρχονταν σε 19 νεκρούς, 3 αγνοούμενους και 17 τραυματίες. Όλα αυτά από ένα (μπαζωμένο) ρέμα που κατέληξε σε χείμαρρο ικανό να σκορπίσει το θάνατο. Πρόκειται άραγε για εκδίκηση της φύσης; Για ένα καλά οργανωμένο έγκλημα ή μήπως για μια εγκληματική αμέλεια;

Για να είμαστε ειλικρινείς, με δεδομένο το ότι βρισκόμαστε στην Ελλάδα, σχεδόν μοιρολατρικά δεχόμαστε πως αυτά τα ερωτήματα ουδέποτε θα απαντηθούν καθώς για τους διοικούντες της περιφέρειας αλλά και της χώρας πρόκειται για ένα ασύμφορο ζήτημα. Η νοοτροπία του «ας καεί το σπίτι του γείτονα φτάνει να μην είναι το δικό μου» δυστυχώς έχει ριζώσει βαθιά στον νεοέλληνα και δε θα μας έκανε καμία εντύπωση αν σε λίγες μέρες ξεχαστεί εντελώς το θέμα – θαφτεί μαζί με τόσα άλλα – και συνεχίσουν οι ιθύνοντες την ζωή τους αμέριμνοι.



Εντούτοις, ενώ εδώ και 20 χρόνια αγρονόμοι – τοπογράφοι και πολιτικοί μηχανικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, η πολιτεία πετάει το μπαλάκι των αντιπλημμυρικών έργων δεξιά κι αριστερά από φορέα σε φορέα λες και πρόκειται για «καυτή πατάτα». Είναι όμως κάτι που συνέβη τα τελευταία 20 χρόνια; Η απάντηση είναι πως όχι.

Πριν τον 19ο αιώνα, όπως είναι λογικό, η αστικοποίηση δεν είχε ξεκινήσει κι έτσι δεν υπήρχε ανάγκη μήτε για στέγαση, μήτε και για δρόμους στην σημερινή τους μορφή. Έτσι, το τοπίο έμοιαζε παρθένο κι αριθμούσε 700 ρέματα, ρυάκια και μικρούς ποταμούς. Μέχρι περίπου το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα, οι όχθες των ρεμάτων και των ποταμών διατηρούσαν το χαρακτήρα τους ως “φύση” και ως χώροι αναψυχής για τους κατοίκους της πόλης. Το τοπίο της Αττικής δεν είχε σημαντικά αλλοιωθεί και ένα πυκνό δίκτυο ρεμάτων αποτελούσε σημαντικό χαρακτηριστικό του. Αυτό άλλαξε μόλις ορίστηκε η Αθήνα πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.

Οι αγοραπωλησίες πολλαπλασιάστηκαν, τα οικόπεδα κατατμήθηκαν ενώ η γεωμετρία του νεοκλασσικού αστικού σχεδιασμού σε μεγάλο βαθμό αγνοούσε το δίκτυο των ρεμάτων πάνω στο οποίο τοποθετούνταν τα σχέδια. Όσο για τις επεκτάσεις που προέκυπταν από τις αγοραπωλησίες γης, αυτές δεν εμποδίστηκαν καθόλου από τα ρέματα. Κατατμήθηκαν και αυτά και συχνά οικοδομήθηκαν.

Το πρόβλημα όμως συνεχίζει με την Μικρασιατική καταστροφή που έφερε περίπου 1,3 εκατομμύρια πρόσφυγες οι οποίοι είχαν άμεση ανάγκη να στεγαστούν. Στην προσπάθεια κάλυψης αυτής της ανάγκης ανοικοδομήθηκαν προσφυγικοί συνοικισμοί ωστόσο, με τον πληθυσμό της Αθήνας να έχει διπλασιαστεί ο όγκος και ο ρυθμός της επέκτασης της πόλης ήταν έξω από τον έλεγχο της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων και του κράτους (Leontidou, 1990).

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, η αστικοποίηση στην Αθήνα ξαναβρήκε τους προπολεμικούς ρυθμούς της, με την αυθαίρετη δόμηση και τις διαδοχικές νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων στην εκάστοτε περιφέρεια της πόλης. Μόλις ένα οικόπεδο εντάσσεται στο σχέδιο, αποκτάει δυνατότητα μεγαλύτερης εκμετάλλευσης (μέσω του συντελεστή δόμησης) και πολυκατοικίες γρήγορα αντικαθιστούν τις μονοκατοικίες. Ερευνητές υπολογίζουν ότι περίπου 500.000 άτομα στεγάστηκαν με τέτοιες διαδικασίες στην περίοδο 1945/8-1970 (Mantouvalou, 1980, Leontidou, 1990).

Να παραθέσουμε εδώ πως τα ρέματα άρχισαν να θεωρούνται κάτι το βρώμικο, σχεδόν μολυσματικό, που πρέπει να «πολεμηθεί» καθώς εκεί κατέληγαν απορρίμματα λόγω της παρεμβολής εμποδίων στον δρόμο τους αλλά και της έλλειψης κατάλληλων διευθετήσεων για το νερό. Έτσι λοιπόν, η εξυγίανση κι ο εκσυγχρονισμός ταυτίστηκαν με την κάλυψη των ρεμάτων.

Το «τελειωτικό χτύπημα» όμως το έριξε η μεταπολεμική ανοικοδόμηση. Η ανάπτυξη που έκανε μια κωμόπολη των 9.000 κατοίκων σε μητρόπολη 3 εκατομμυρίων είχε και παράπλευρες απώλειες που τότε δεν λαμβάνονταν σοβαρά υπόψιν και δεν ήταν άλλες από τα κάθε είδους ρέματα.

Σύμφωνα με μελέτες του ΕΜΠ, τα ανοιχτά ρέματα το 1945, είχαν μήκος 1.280 χιλιόμετρα ενώ σήμερα ίσα που αγγίζουν τα 434 χιλιόμετρα. Μειώθηκαν, δηλαδή, σε ποσοστό 66,4%. Επιπλέον, βάσει μελέτης του ΙΓΜΕ, ενώ πριν από μερικά χρόνια το 80% των νερών της βροχής το απορροφούσε το έδαφος και μόλις το 20% έπεφτε στην θάλασσα, σήμερα το ποσοστό αυτό έχει αλλάξει δραματικά. Το 1999, ο αριθμός των ρεμάτων ήταν μικρότερος των 70 (κάτω, δηλαδή και από το 10%) και σήμερα, δεν υπερβαίνουν τα 50. Που χάθηκαν;



Μπαζώθηκαν και καταπατήθηκαν. Μόνο στο λεκανοπέδιο της Αττικής έχουν μπαζωθεί περίπου 550 χιλιόμετρα ρέματα και χείμαρροι. Γιατί; Μα για να χτιστούν αυθαίρετα που μετά από λίγα χρόνια και κάνα-δυο νομοσχέδια θα «μπουν εντός σχεδίου». Ασυδοσία σε όλο της το μεγαλείο. Ταυτόχρονα, μαζί με τα νέο-ανεγερθέντα κτίρια θα κάνουν την εμφάνισή τους δρόμοι. Δρόμοι που πιθανότατα θα μπαζώσουν τα πάλαι ποτέ περάσματα των ρεμάτων.

Τέτοιους δρόμους διαβαίνουμε ως κάτοικοι των Αθηνών πολύ συχνότερα απ’ όσο πιστεύουμε. Ενδεικτικά, σας αναφέρουμε τον Ιλισό, ο οποίος ήταν το μεγαλύτερο ποτάμι που διέσχιζε την Αθήνα. Ξεκινούσε από τον Υμηττό, για να καταλήξει στην θάλασσα. Σήμερα, κυλάει εξ ολοκλήρου υπογείως, κάτω από τη Μιχαλακοπούλου, περνάει από την Βασ. Σοφίας (μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο), συνεχίζει στην Καλλιρρόης, για να καταλήξει μετά την Καλλιθέα στην θάλασσα.

Βλέπετε, εδώ είναι Βαλκάνια – ή Βλακάνια, αν σας εξυπηρετεί – και αντί να ακολουθήσουμε τα πρότυπα άλλων χωρών όπου οι πόλεις χτίστηκαν πλάι στο ποτάμι, εμείς επιλέξαμε να τα καταπατήσουμε. Κι εντάξει, είμαστε έξυπνοι εμείς και τα μπαζώνουμε, τα νερά των βουνών που μας πλαισιώνουν πού θα πάνε; Κάποια όπως ο Ιλισός, κυλούν υπογείως, άλλα γίνονται ορμητικοί χείμαρροι και χωρίς τα κατάλληλα αντιπλημμυρικά έργα με μια μεγάλη σε όγκο βροχή μας πνίγουν. Αναμενόμενο έτσι;

*στην εικόνα του κειμένου βλέπουμε το ρέμα της Πικροδάφνης, ένα από τα ελάχιστα που υπάρχουν ανοιχτά σήμερα.

Πηγές: Newsbomb , Γεωμυθική , iefimerida , dasarxeio.com,

Leontidou, L. «The Mediterranean city in transition», Cambridge University Press 1990

Mantouvalou, M. «Production des logements et rapports de pouvoir en Grece», These de Doctorat, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris 1980

Βαϊου Ν., Καραλή Μ. «Η Ανάπτυξη της Πόλης και η Διαδρομή των Ρεμάτων στην Αθήνα»

Facebook Comments

Μπορεί επίσης να σας αρέσει...

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.

Τα cookies μας βοηθούν να παρέχουμε τις υπηρεσίες μας. Χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες μας, συμφωνείτε με τη χρήση cookies εκ μέρους μας Περισσότερες πληροφορίες

Τα cookies μας βοηθούν να παρέχουμε τις υπηρεσίες μας. Χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες μας, συμφωνείτε με τη χρήση cookies εκ μέρους μας

Close