Tεχνικές πειθούς και κρατική προπαγάνδα – Μέρος 1ο
Πηγή: https://www.newsweek.com
“Η κυβέρνηση θα διαθέσει Χ δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη της κοινωνίας, για να ανακουφιστεί οι πολίτες, όπως αποφάσισαν ο υπουργός οικονομικών… ” αναφέρεται στο σύνολο των (κυβερνητικών) δελτίων και κάπως έτσι ο λαός εξαπατάται για μια ακόμα φορά με τη μέθοδο του frontloading.
Διαχρονικά τα οικονομικά είναι ένα ζήτημα που ταλανίζει το μέσο νοικοκυριό της κάθε χώρας. Το δυστυχές είναι πως μετά το 2008, οι πολιτικές των κυβερνήσεων του δυτικού, και όχι μόνο, κόσμου, οδηγούν ολοένα και περισσότερες οικονομίες σε δυσμενή θέση. Ακόμα και χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και οι Η.Π.Α, δε μένουν ανεπηρέαστες.
Δεν προξενεί επομένως καμία εντύπωση πως σε δημοσκοπήσεις ανά τον κόσμο, οι ερωτηθέντες αναδεικνύουν τα οικονομικά, ως το νούμερο ένα πρόβλημά τους. Πως, λοιπόν, μια κυβέρνηση, η οποία έχει οδηγήσει η ίδια (μαζί με άλλες) το λαό στην οικονομική εξαθλίωση, θα καταφέρει να κερδίσει την εύνοιά του; Μα χρησιμοποιώντας την πειθώ για να παρουσιάσει τα ψίχουλα που δίνει, ως παχυλό και διόλου ευκαταφρόνητο ποσό.
Πηγή: https://hanzhanglai.medium.com/the-new-age-of-media-manipulation-730fab432434
Το (πονηρό) παιχνίδι των λέξεων
Το παράδειγμα που αναφέρθηκε στην αρχή του κειμένου είναι πραγματικό. Δεν έχει σημασία ποιοι το είπαν, πότε το είπαν κτλ. Η βαρύτητα είναι στο πως παρουσιάστηκε. Ας αναλύσουμε λίγο την πρόταση. Που πονάει ο λαός; Στα οικονομικά. Άρα τι περιμένει να ακούσει; Λεφτά! Οι πρώτες δύο λέξεις του δελτίου, λοιπόν, περιέχουν ένα μεγάλο ποσό, έστω 10 δισεκατομμύρια. Οι επόμενες δύο ήταν “…έδωσε η κυβέρνηση…”. Τέλος! Ο πολίτης άκουσε αυτό που έπρεπε να ακούσει. Η κυβέρνηση μοιράζει λεφτά. Από εκεί και πέρα ότι άλλο ειπώθηκε ήταν απλά για να γεμίσει το δελτίο και το κεφάλι του θεατή. Είμαι σίγουρος πως σχεδόν κανένας δε θα θυμηθεί στη κουβέντα την επόμενη μέρα με τους φίλους του, το πότε συζητήθηκε, ποιοι έλαβαν μέρος κτλ. Ακόμα χειρότερα, ίσως να μη παρατήρησε ότι δεν είναι δικαιούχος. Τόση πολλή πληροφορία και τόσος λίγος χρόνος – ένα πραγματικό σοκ για τον εγκέφαλο.
Η τεχνική του frontloading
Αυτό που αναλύθηκε στη προηγούμενη παράγραφο ονομάζεται frontloading – ο όρος είναι αυτούσιος όπως τον έμαθα στην Αγγλία. Είμαι σίγουρος πως υπάρχει και στα ελληνικά ο αντίστοιχος. Τι σημαίνει όμως αυτό; Κατ’ αρχάς, ο όρος χρησιμοποιείται σε πολλές εκφάνσεις της ζωής. Στη συγγραφή όμως, με μια σύντομη προσέγγιση, σημαίνει να δίνεις το μήνυμα από την αρχή, συνήθως με κοφτό λόγο, ακολουθούμενο μετά από τις λεπτομέρειες. Έτσι οδηγείς τον αναγνώστη στο συμπέρασμα που θέλεις να του παρουσιάσεις – άμεσα.
Αν, δε, ο λόγος σου, έχει μετέπειτα σωστή δομή, είναι πολύ πιθανό πως τα επιχειρήματά σου θα τον πείσουν πριν προλάβει να “αντιδράσει” η δική του σκέψη. Εκτός, φυσικά, αν είναι προκατειλημμένος. Εάν αναρωτιέστε γιατί συμβαίνει αυτό, θα σας απαντήσω πως πολλές μελέτες της επιστήμης της ψυχολογίας έχουν δείξει πως ο άνθρωπος συνήθως δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο τι θα ακούσει πρώτα, αλλά και στο τέλος. Θα έχετε σίγουρα ακούσει και τον όρο “take home message”, σωστά; (αναφέρεται στην κεντρική ιδέα ενός κειμένου). Στη συγκεκριμένη ενότητα του δελτίου υπήρχε και το take home message, το οποίο έλεγε “…οι πολίτες θα δουν τα λεφτά στο λογαριασμό τους στους επόμενους δυο μήνες”.
Πηγή: https://digitalcommunications.wp.st-andrews.ac.uk/2017/03/15/web-writing-basics-frontloading/
Υπερπληροφόρηση και παραπληροφόρηση
Μα που είναι η εξαπάτηση κύριε Μόλντερ; Θα μου πείτε. Η αλήθεια είναι πως ο κάθε πολίτης αντιλαμβάνεται μια κυβερνητική εξαγγελία ή πράξη διαφορετικά. Όμως εδώ υπάρχουν αντικειμενικά ζητήματα, στα οποία θα επεκταθώ εν συντομία. Αρχικά, είναι το γεγονός πως το ποσό αυτό θα μοιραστεί επιλεκτικά. Πόσοι θεωρητικά δικαιούχοι των δελτίων ανακύκλωσης συσκευών, ενέργειας και καυσίμων δεν πήραν ποτέ χρήματα ή έλαβαν ένα ευτελές ποσό; Η πλειοψηφία. Όμως στη συνείδηση του πολίτη έμεινε ότι η κυβέρνηση χάρισε ένα τεράστιο ποσό. Αριθμοί που ποτέ δε μεταφράστηκαν σε ουσιαστικό όφελος. Δεύτερον, τα χρήματα αυτά είναι μόνο ένα μικρό μέρος του ποσού που έχουν απομυζήσει οι κυβερνήσεις από το λαό όλα αυτά τα χρόνια. Αυτό όμως δεν αναφέρεται σε κάποια πρόταση των δελτίων. Ή αν αναφέρεται θα είναι κάπου στη μέση, όταν ο εγκέφαλος έχει υπερφορτώσει και δεν θα δέχεται άλλη πληροφορία.
Προς γνώσιν
Σε αντίθεση με το τι προστάζουν οι κανόνες της πειθούς, εγώ δε θα σας πω με τη χρήση απόλυτων λέξεων, πως σας έπεισα ότι έχω δίκιο. Εξ άλλου μπορεί να μην έχω. Ελπίζω όμως πως σας υποψίασα. Σας υποψίασα για μελλοντικές εξαγγελίες που θεωρητικά “είναι για το καλό σας”. Επίσης, θα ήμουν ευχαριστημένος αν αυτό το κείμενο σας προέτρεψε να μη δεχτείτε αυτή τη θέση άκριτα, αλλά να την επεξεργαστείτε και να βάλετε τον εαυτό σας να σκεφτεί. Για το τέλος να θυμάστε: ο ανθρώπινος εγκέφαλος παρατηρεί περισσότερο τα μηνύματα που είναι ακριβώς στην αρχή και το τέλος.
υ.γ. Ειρωνικό να βαφτίζουμε τα δελτία ενίσχυσης ως “voucher”, το μνημόνιο και τη λιτότητα ως “σύμφωνο σταθερότητας” κτλ. Θυμίζει πολύ την newspeak από το μυθιστόρημα του Orwell – “1984”.
